Зумсой (Чеч: Зумса "Место колючий")
Население: 228(2021г.) человек. Родовое село тайпа Зумсой. тайп Зумсой числитсья 15 тыс. человек.

1) ЗУМСОЙ(Азимовы, Бетмурзаевы, Дудуговы, Магомадовы, Мусакаевы, Мурадовы, Мухаевы, Маликовы, Хажаевы, Юсуповы,

География: Расположено на берегу реки  Дзумсой-Ахк, правый приток реки Чанты-Аргуна, на западе граничить с Бугарой, на севере с Дехесты, Саной и Дай, на юге с Хелды, Цамадой и Иты-Куллишка, на востоке с Цеси.
https://i.postimg.cc/V6fM6h20/IMG-9189.jpg
https://i.postimg.cc/pL2t5ct5/103-D2800-7482-4-C4-C-834-D-A9-E205-F20-D33.jpg
https://i.postimg.cc/mgZ0gcQQ/09-C0651-B-306-E-47-BA-AA9-A-9900-DCC9-D180.jpg
https://i.postimg.cc/V6thVX8c/8-B4-B4-EE7-154-E-440-C-880-C-4-B75-CF90-F0-E6.jpg

МИКРОТОПОНИМИЯ ДЗУМСОЙ

АМИН гIалин хьакхлагIаш (Амин галин хаклагаш) «Ами (ж) башни руины» - в черте развалин аула Муьже.
АМИН ИСЛАМАН хьакхлагIаш (Амин Исламан хаклагаш) ' «Ислама сына Ами (ж) башни руины» - в черте развалин аула Муьже.
КИРИШКИН хьакхлагIаш (Киришкин хакхлагаш) «Киришки руины» - в черте развалин аула Муьже.
КИРИШКИН IАЛХАНА хьакхлагIаш (Киришкин Алханан хакхлагаш) «Алхана, сына Киришки руины» - в черте развалин аула Муьже.
ДИБИН гIалин хьакхлагIаш (Дибин галин хакхлагаш)  «руины башни Дибы» - в черте с. Муьже.
ДИБИН АХЬМАТУКЪИН хьакхлагIаш (Дибин Ахматукин хакхлагаш) «Ахматуки, сына Диби, руины» - в черте с. Муьже.
IАХА ваьхна меттиг (Аха вяхна меттиг) «Аха (где) жил место» - в черте с. Муьже.
IАХИН МАХЬМА ваьхна меттиг (Ахин Махма вяхна меттиг) «Ахи сын Махма (где) жил место» - в в черте с. Муьже.
СЕЛМИ тIе (Селми те) «Селми на» -уроч., сен. угодия, родники.
ОЬСКЕ корта (Оске корта) «Оске вершина» - альп. луга, охот, угодия, леса.
АЛДАМАН IИСАЙН хьакхлагIаш (Алдаман Исайн хакхлагаш) «Алдама, сына Исая руины»  в черте с. Маьхьта-Кхелли.
ШИШАГIАХЬАЖИ хьакхлагIаш (Шишагахажи хакхлагаш) «Шишагахажи руины» в черте с. Маьхьта-Кхелли.
СУРАКАН хьакхлагIаш (Суракан хакхлагаш) «Сурака руины» в черте с. Маьхьта-Кхелли.
СУРАКАН гIала (Суракан гала) «Сурака (полуразрушенная) ж. башня» в черте с. Маьхьта-Кхелли.
СУРАКАН БЕРСНАКХАЙН хьакхлагIаш (Суракан Берснакхайн хакхлагаш) «Берснакая, сына Сурака руины» в черте с. Маьхьта-Кхелли.
ШИШАХАХЬАЖИН МУСИН хьакхлагIаш (Шишхахажин Мусин хакхлагаш) «Муси, сына Шишхахаджи руины» в черте с. Маьхьта-Кхелли.
ЗУРАБАН хьакхлагIаш (Зурабан хакхлагаш) «Зураба руины» в черте с. Каьштара.
ДУОКИН хьакхлагIаш (Дуокин хаклагаш) «Дуоки руины» в черте с. Каьштара.
КЪАИМАН хьакхлагIаш (Кайман хакхлагаш) «Каймаруины» в черте с. Каьштара.
IАЗИН хьакхлагIаш (Азин хакхлагаш) «Ази руины» в черте с. Каьштара.
IОДИН хъакхлагIаш (Один хакхлагаш) «Оди руины» в черте с. Каьштара.
МУСАЙХАНАН хьакхлагIаш (Мусайханан хакхлагаш) «Мусай-хана руины» в черте с. Каьштара.
ХЬАНЗИН МУСКХИН хьакхлагIаш (Ханзин Мускхин хакхлагаш) «Мускхи, сына Ханзи руины» в черте с. Каьштара.
МУЦ1АЛГ1АНАН хьакхлагIаш (Муцалганан хакхлагаш) «Муцалган руины» в черте с. Каьштара.
МУРДАЛАН гIала (Мурдалан гала) «Мурдала башня» - в черте с. Каьштара.
IАДИН АДАМАН хьакхлагIа (Адин Адаман хакхлага) «Адама, сына Ади, руины».
ШАДИН хьакхлагIаш (Шадин хакхлагаш) «Шади руины» в черте с. Каьштара.
МАДИН хьакхлагIаш (Мадин хакхлагаш) «Мади руины» в черте с. Каьштара.
ХЬАМИН ХЬЕЖИН хьакхлагIа (Хамин Хежин хакхлага) «Хажи, сына Хамида руины» - в черте с. Каьштара.
ОЛХУЗУРАН хьакхлагIа (Олхузуран хакхлага) «Олхузура руины» в черте с. Каьштара.
ДАШХЬАКЪАЙН хьакхлагIа (Дашхакайн хакхлага) «Дашхакая руины» в черте с. Каьштара.
УЛБИН ДАДАЙН гIала хьакхлагIа (Улбин Дадайн гала хакхлага) «Дадая, сына Улби башни руины» в черте с. Каьштара.
КЪЕДАХЬАЖАЙН хьакхлагIа (Кедахажайн хакхлага) «Руины Кедахажи» в черте с. Каьштара.
БОРЗАН гIала (Борзан гала) «Борзы ж. башня» - на с.-в. окр. с. Каьштара.
ЗАЙТАН бIав тIехьашкара кха (Зайтан бав техашкара кха) «Пашня, что расположена за б. башней Зайта» - на в. от развалин аула Каьштара.
БЕРСАНАН кха (Берсанан кха) «Берсана пашня».
БЕГИН чу (Бегин чу) «Беги ущелье» - уроч. пастб.
ЦIОГАРШ ирзу (Цогарш ирзу) «Цогарши л. поляна» - пастб.
КЪУЛАН чу (Кулан чу) «Кулан ущелье» - пастб.
ИМИРШИН аре (Имиршин аре) «Имирши (?) поляна» - пастб.
ЧIУКЪАР Iин (Чукар ин) «Чукар  ущелье» - пастб.
КЪУЬЛГИ шовда (Кульги шовда) «Кюльги родник».
ЭМИЛТАН хъоста (Эмилтан хоста) «Эмилта источник» - пастб.
ТУЬРХИ (Тюрхи) «Тюрхи  ущелье».
СОСНИ чу (Сосни чу) «Сосни ущелье».
АНГИ хьех (Анги хьех) «Анги  пещера» - пастб.
МIАЖИН гIота (Мажин гота) «Мажи (овец) кутан» - пастб.
ГИЛАН цона (Гилан цона) «Гилана покос» - пастб.
ХIОТАН ирзо (Хотан ирзо) «Хотана л. поляна» - пастб.
ДУЙН IУМА ваьхна меттигаш - Хилдехьа (Вордуй), Чинара.
МАЬХЬТА-Кхаллойн кешнаш (Мехткхаллойн кешнаш) «Мехт-каллойцев кладбище».
МАIАШ АЛАТАН некъенан кешнаш (Маъаш Алатан некенан кешнаш) - в черте аула.
КХУМАРТ-Кхаллойн кешнаш (Кхумарткхаллойн кешнаш) «Кхумарт-Кхаллойцев кладбище» - в черте аула.
ДЕШИН гIала (Дешин гала) «Деши (ж) башня» - развалины.
ЗАЙТАН гIала (Зайтан гала).
САМИН ара (Самин ара).
СУЛБИН хьоста (Сулбин хоста) «Сулби источник» - рядом с Гуьйда.
ДЕШ-кхелли хьоста (Деш-кхелли хьоста).
МУСОСТАН хьайра (Мусостан хайра) «Мусосты мельница».
МАСИН хьайра (Масин хайра) «Маси мельница».
АЛДАМАН хьайра (Алдаман хайра) «Алдама мельница».
КХУМАРТ-Кхеллара маьждиг (Кумарткхеллара мяждиг).
МАЬХЬТ-Кхелли (Мехт-кхелли) «Мехти поселение, башеный крепость» - разв. на п. б. речки.
ДОН-кхашка (Дон-кхашка) - разв. на п. б. Зумсойн эрк, на с.-з. ИсмаьIин-кхелли.
ИСМАЬ1ИЛ-Кхелли (Исмяил-кхелли) «Исмаила поселение» -разв. на п. б. Зумсойн эрк, между ТIулгIа и СиелиетIа, напротив аула Хилдиехьа.
Каьштара гIаланаш «Руины, крепости, башни аула Каьшта», с юга на север.
БIавн дукъ (Бавн дук) «Башенный хребет» - пренадлежить роду Борзгар, в черте аула.
Каьшта-корта (Каьшта корта) «Каьшта вершина» - паст, и сен. угодия.
Икара хъалхие (Икара халхе) «Перед Икара» - уроч.
ГЕЛИЕ басса (Гиеле басса) «Гиелы склон» - нагромождение валунов, лес.
Ной тIи (Ной ти) «На корыте» - здесь в прошлом стояло корыто, куда стекала родниковая вода для водопоя скота, паст.
Хилдиехьа (Хилдиеха) «Речкой за» («Зареченск») - разв. на л. б. речки.
Ке-бийра (Ке-бийра) «Лощина, где стоят ворота (?)» - паст., сенокос, лес.
Инз-чоь (Инз-чё) «Инз (?) впадина» - сенокос, пастб., лес, родники.
Эни коьрта (Эни коьрта) «Эни  вершина» - пастб.
Хилдехьаройн кешнаш (Хилдехаройн кешнаш, «Хилдеха-ройцев кладбище».
Гуьйдара кешнаш (Гюйдара кешнаш) «(Села) Гюйдара кладбище».
БIавн дукъа (Бавн дука) - на южном склоне Каьшта, стена, оставшаяся от грандиозной крепости, подступает к речке Зумсойн эрк.
Исс бIов егIнача (Ис бов егнача) «Где стояло девять башен».
ЦIеда бIав «Цеда башня» -  на скале Уьш-кхелли и БугIара в обществе ЧIиннах.
Нохлойн дукъа (Нохлойн дук) «Плугарей хребет» - пастб.
Каьштархойн гIала (Каштархойн гала) «Каштархойцев (ж) башня» - в черте села Каьшта.
Ге-эрк - правый приток Зумсойн эрк.
Муьжие ара (Муьжие ара) «Минерального источника поляна» - разв. на п. б. речки, восточнее ИсмаьIил-кхелли.
Айн кхелли (Айн кхелли) - разв. на с. от Iинар тIиехьа.
СомгIалчу (Сомгалчу) - уроч. на п. б. Зумсойн эрк, на с.-з. ИсмаьIин-кхелли. Назв. затемнено.
Iонгучу ара (Онгучу ара) -уроч. на п. б. Зумсойн эрк, севернее ИсмаьIин-кхелли.
Каьшта (Кешта) «Воротах на» - разв. аула Зумсоевского общества, на п. б. речки.
Гуйда (Гуйда) «Холме на» - разв. с. Кешта.
ВалгIие (Валгие) - разв. на п. б. Зумсойн эрк, ю.-з. Кешта.
Каьшта-эркие (Кяшта-эркие) «Воротущелье» -разв. в Кешта, на реке Кешта-эрк.
Зумсойн лам (Зумсойн лам) «Зумсойцев гора» - тянется от п. б. ЧIаьнтий Орга (с з. на в.), разделяя общества Зумса и Гучанги.
ЦIен корта (Цен корта) «Чистая вершина» - к ю.-в. от Кошта.
Гелиен корта (Гелиен корта) «Солнечная вершина» - одна из вершин Зумсойн лам между обществами Зумса и Гучан-кхелли.
Доркъул-кха (Доркул-кха) - разв. на л. б. речки, ниже Оьршие по течению. Подходит к границе общества ЧIаьнти.
Гинзар дукъа (Гинзар дука) «Гинзар (?) хребет» - на ю. скл. Селилам.
МIаьслен дукъ (МIайсел дукъа)- на окраине Зумса.
МIаьслен корта (МIайсел корта)- на окраине Зумса.
Гинзар корта (Гинзар корта) «Гинзар (?) вершина».
ШАМСАЙН хьайра (Шамсайн хайра) «Шамси мельница» - на р. Зумсойн эрк.
МОВКИН хьайра (Мовкин хайра) «Мовки мельница» - на р. Зумсойн эрк.
Дурзуме юхе (Дурзуме юхе) «Дурзуме (?) рядом (вблизи)» -пастб.
ГУМАЛДИ аре (Гумалди аре) «Гумалди поляна» - пастб.
Iома арка (Ома арка) «Озера ущелье» - пастб.
Зумса эрк (Зумса эрк) «Зумса речка» - протекает через два общества.
Чайнара (Чайнара) «Медвежья поляна» - разв. на л. б. речки.
Дурзмие (Дурзмие) - уроч. на л. б. речки, к ю.-з. от Чупанан ара.
Сесачу (Сесачу) «Олень (где) останавливается». На с. Ганзие.
ДАДИН-кха-корта (Дадин-кха-корта) «Дади пашни вершина» - уроч, на л. б.
Булх (Булх) «Булх» - речка рядом с Дурзмие.
Анзалие Iомие корта (Анзалие омие корта) «Анзалие (?) озера вершина» - уроч., рядом с Анзалие Iомие.
Жоьпана цана (Жёпана цана) «Жёпана покос» - уроч. аула на л. б. речки, ниже Элан бIовнашка.
Беза цона (Беза цона) «Бези покос» - уроч., на л. б. речки.
Турхие (Турхие) «Турхие (?)» - уроч. на л. б. речки, ю. Беза цона.
Энгри (Энгри) «Энгри (?)» -разв. нал. б. речки.
ГIус-мерка (Гус-мерка) «Гус (?) край» - уроч. на л. б. речки, ниже Чарбакъие по течению.
Алб ара (Алб ара) «Алб (?) поляна» - уроч. на л. б. речки, ниже ГIус-мерка, по течению. Возм., от олб - «голубь». «Голубиная поляна».
Чарбкъиера хи (Чарбкхиера хи) «Каменистая речка» - протекает мимо Чарбакъие с ю.-в. на с.-з. Зумсойн эрк.
Дурзмие эрк (Дурзмие эрк) «Правды (?) вершины речка» -речка, левый приток Зумсойн эрк. Течет с с.-в. на с.-з. и берет начало на с. склоне Дурзмие корта, на границе с ЧIаьнтийским обществом.
Кхоьргада йистие (Кхёргада йистие) - уроч. на л. б. речки.
Хьаркуние (Харкуние) - разв. у истока речки Зумсойн эрк, на ее п. б., к ю. от разв. Дахкочу. .
Ковсей ара (Ковсей ара) «Коры (древесной) поляна» - уроч, на п. б.
ГIоргIай (Горгай) - склон на з. от Хьаркуние, на п. б. речки.
Гос хъехатIа (Гос хехата) «Гос (?) пещера» - склон г. с большой пещерой, куда вмещается в непогоду целая отара овец, рядом с ГIоргIай.
Оьлгуза (Олгуза) - уроч. к с. от Гос-хьаьхатIа.
Юкъарашта (Юкъарашта) «Общественный» - разв. на ю. Вален хьевхьа.
Бален хьевхьа (Бален хевха) «Склон горя» - разв. на п. б. речки, с Юкъарашта. Вала - горе, хьевхьа - сев. склон.
Хьеха хьалха (Хеха халха) «Пещерой перед» - склон горы на п. б. речки.
Пулсанашка (Пулсанашка) - склон на с.-з. Iам-босса.
МАХАША ирзие (Махаша ирзие) «Махаша (л) поляна» - склон на п. б. р. с. от «Чалха».
БИЙГАН мерка (Бийган мерка) - «Бийги владениям к» - на п. б. Зумсойн эрк.
Сесание (Сесание) - склон на п. б. речки.
ЧОПАНАН жиелие (Чопанан зкиелие) «Чопана кутану к» - разв. на п. б. речки, на с. от Милдача.
Ленаш коьрта (Ленаш кёрта) «Ленаш (?) вершина».- Верш, в массиве Зумсойн лам. Общественное пастбище, на п. б. речки.
АЛДА-кхелли (Алда-кхелли) «Алда поселение» - разв. на п. б. речки.
КУМАРТ-кхелли (Кумарт-кхелли) - разв. на з. от Чот-кхелли.
Эркие босса (Эркие босса) «Ущелья склону к» - уроч. на п. б. р.
Туьшт-кхелли (Тюшт-кхелли) - разв. на п. б. Зумсойн эрк.
ТIулгIа (Тулга) - разв. др. башни на п. б. Зумсойн эрк, ниже Туьшт-кхелли по течению. «ТIулган гIала» - Каменная крепость, башня.
Деш-кхелли (Деш-кхелли) «Деш (?) поселение» - разв. на п. б. речки с СиелитIа.
Ганзие (Ганзие) «Ганзие (?)» - разв. довольно большого аула на ю. окр. общества.
ЧОПАНА ара (Чуопана ара) «Чопана поляна» - уроч. на л. б. Зумсойн эрк.
Зумсин цIеси чу (Зумсин цеси чу) «Зумсойцев цеси в» - на в. окр. общества, граничит с обществом ЦIеси.